تکنولوژی، صنعت فرش ماشینی را هم زیر و رو کرد

امروزه فرش های ماشینی توانسته اند رتبه اول کالای صادراتی را به دست آورند و به یکی از قدرتمندترین بخش نساجی ایران تبدیل شوند و این کشور، جزو بزرگترین صادرات فرش ماشینی در کنار کشورهای دیگر قرار گرفته است.

شاید در باور خیلی از افراد، در کنار هم قرار گرفتن صنعت فرش و تکنولوژی، دور از واقعیت تلقی شود؛ ولی علم روز دنیا توانست سبب رشد و ترقی صنعت فرش ماشینی شود و عاملی در نوآوری و شکوه فرش های ماشینی به حساب آید. تکنولوژی و علم روز دنیا، دست از سر فرش هم بر نداشته و نقش مهمی در تحولات صنعت فرش داشته است. انقلاب تکنولوژی، جریانی است که توانسته است دگرگونی های عمیقی در این صنعت به وجود آورد و صنعت فرش را دگرگون سازد.

تکنولوژی، تاثیرات مثبتی بر صنعت فرش وارد کرده است

با نگاهی بر رابطه تکنولوژی و فرش می‌توان این گونه بیان کرد که تکنولوژی، صنعت فرش را هم زیر و رو کرد. فناوری و علم جدید توانسته است بر همه امور تاثیر بگذارد و سبب تحولات زندگی بشر شود. فناوری و تکنولوژی در صنعت فرش توانسته است تاثیرات مثبتی بر جای بگذارد.

شاهد آن بوده ایم که علم جدید و روز، اثرات مخرب و منفی هم داشته است؛ برای مثال وابستگی به رسانه های اجتماعی، تلفن همراه توانسته است بیماری های جسمی و روحی را ایجاد کند و فناوری های دیجیتال از جمله اپلیکیشن ها، ایمیل ها و… توانسته اند کم تحرکی را در بین افراد ترویج دهند؛ حتی گوشی ها و تبلت ها بر زندگی کودکان تاثیرات مثبت و منفی وارد کرده اند.

پس در طول تاریخ شاهد تاثیرات مثبت و منفی تکنولوژی برای بشر بوده ایم؛ ولی تاثیر تکنولوژی بر صنعت فرش چیزی نبود جزو حفظ کردن طرح های اصیل و انتقال سینه به سینه طرح ها و نگاره های ایرانی. همه می دانند که فرش ایرانی، آینه تمام نمای فرهنگ و اصالت ایرانی است. این طرح های اصیل که بیانگر هویت و فرهنگ ایرانی است و نمادی از هنر، نبوغ و اصالت ایرانی است، طی دوره های پیشین با هنر دست بافندگان رو نمایی می‌شد و قدیمی ترین طرح اصیل ایرانی به صورت قالی دستباف در دوره هخامنشیان به نمایش درآمد.

مهارت، هنر، سلیقه، فرهنگ ایرانی در طرح های سنتی فرش ایرانی دیده می شود. تولید اولین فرش های ماشینی و روی آوردن به این کف پوش ها نگرانی هایی را به وجود آورد که طرح های اصیل ایرانی به فراموشی سپرده شود؛ چون بافته های ماشینی آغازین، نتوانست طرح های اصیل ایرانی را نشان دهد؛ ولی گذشت زمان و پیشرفت در صنعت فرش ماشینی و روی کار آمدن محصولات دستباف گونه از قبیل فرش ١٢٠٠ شانه ، 1500 شانه و 1600 شانه سبب شد تا طرح های اصیل ایرانی حفظ شده و گرما بخش منازل ایرانیان شوند.

چگونگی تولید فرش ماشینی در ایران

تاریخچه فرش ماشینی در ایران بیانگر این است که این محصولات در 40 سال پیش تولید شدند و اولین فرش های ماشینی در کارخانجات مخمل و ابریشم کاشان در دهه 50 تولید شد و این مورد بیانگر این است که صنعت فرش در ایران جوان است. تولید این محصولات با ماشین های مخمل بافی ژاکارد انجام شد که اولین فرش های ماشینی با الیاف مصنوعی در شانه و تراکم پایین با وزن سبک تولید شدند؛ بدین صورت اولین فرش ماشینی در خاورمیانه مربوط به شهرستان کاشان بود.

فرش راوند در شانه و تراکم پایین در سال 1353 تولید شد؛ این گام اولین شروع پیشرفت در صنعت فرش و حفظ طرح و اصالت ایرانی بود؛ چون فرش راوند شباهت بسیاری به طرح های قالی های دستباف داشت و این بافته ها که به صورت 350 شانه با تراکم طولی 900 بافته می‌شدند همانند قالی های دستباف 28 رج بود. در این دوره فرش های ماشینی بسیار مورد توجه قرار گرفت و تقاضا به حدی شدت یافت که فرش های ماشینی را پیش فروش می‌کردند.

همه تصورشان در این بود که این فرش های ماشینی رقیبی جدی برای قالی های دستباف است؛ اما این گونه نبود. طرح ها و نقشه ها و کیفیت این فرش های ماشینی بسیار ضعیف بود. تولید فرش های 700 شانه، اولین گام رشد و تحول صنعت فرش بود.

سپس فرش 1200 شانه در سال 1394 با نقش و نگار قالی های دستباف تولید شدند که تولید فرش ۱۲۰۰ شانه کاشان، قدمی بود برای حفظ طرح ها و نگاره های ایرانی با ظریف ترین نقشه ها که بیانگر طرح های قالی های دستباف بود حتی زیباتر و باشکوه تر.

تا اواخر سال 1396، فرش ۱۲۰۰ شانه برجسته و غیر برجسته، جزو بالاترین شانه و تراکم در بین محصولات ماشینی محسوب می‌شدند تا اینکه اولین فرش های 1500 شانه دستباف گونه در طرح های سنتی و کلاسیک تولید شدند که این بافته های ماشینی بسان قالی های 60 رج و 70 رج دستباف جلوه داشتند. الگو گرفتن از طرح های اصیل ایرانی قالی های دستباف و پیاده شدن آن ها روی بافته های 1500 و فرش ماشینی 1200 شانه، سبب حفظ این هنر اصیل شد. بدین صورت تولید کنندگان فرش ماشینی، با ارزان ترین قیمت و هزینه توانستند فرهنگ و هویت طرح های ایرانی را حفظ کنند؛ چون خرید قالی های دستباف در طرح های ایرانی مستلزم پرداخت هزینه های هنگفت بود. در سال 65، بیش از 1600 واحد تولیدی فرش ماشینی در کشور مشغول فعالیت بود. طی سال های متمادی فرش های 500 شانه، 700 شانه، 1000 شانه، فرش ۱۲۰۰ شانه جدید، 1500 شانه و 1600 شانه تولید شدند که این تولیدات حاصل تاثیر مثبت تکنولوژی در صنعت فرش بود.

بهره گیری از تکنولوژی در صنعت فرش کاشان

شهرستان کاشان جزو اولین شهرهایی بود که توانست از تکنولوژی در صنعت فرش به طور کامل بهره ببرد. این شهرستان که با نام پایتخت فرش ماشینی کشور شناخته شد، توانست از جدیدترین دستگاه های روز دنیا بهره ببرد و بدین صورت با وارد شدن این دستگاه ها، تولید اولین فرش های 1200 شانه تراکم 3600 و 1500 شانه تراکم 4500 را منجر شد. انقلاب و تحول در صنعت فرش هنوز نیز در این شهر ادامه دارد و تولید کنندگان و طراحان خوش ذوق توانسته اند با تولید انواع فرش های ماشینی دستباف گونه، طرح سنتی و کلاسیک ایرانی را حفظ کنند.

همانطور که گفته شد، اولین دستگاه های بافندگی در شهرستان کاشان، ژاکارد بود که از کشور فرانسه وارد شد. این اولین قدم تولید فرش ماشینی کاشان بود. ماشین آلات در دهه 70، از نوع ماکویی بود که از تکنولوژی سطح پایینی برخوردار بودند. در حقیقت در دهه 80 هجری شمسی، دستگاه های بافندگی راپیری دست دوم وارد کشور شدند و بسیاری از تولیدکنندگان از این تکنولوژی بهره بردند و به لطف این تکنولوژی، صادرات فرش ماشینی در ایران به اوج خود رسید در صورتی که قبل از بهره بردن از تکنولوژی، صادرات محصولات با شانه و تراکم پایین به کشورهای جهان سوم از قبیل عراق و پاکستان صورت می‌گرفت. با ورود این دستگاه ها، ساخت دستگاه های ماکویی در ایران متوقف شد و تولید کنندگانی که از تکنولوژی برتر استفاده نکردند، از صحنه رقابت حذف شدند.

از مزیت های دستگاه های راپیری نسبت به ماکویی به مواردی چون کیفیت بالای بافته، بالا رفتن راندمان و سرعت تولید، کاهش سرو صدا، تولید فرش های دستباف گونه در شانه و تراکم بالا و پیاده کردن طرح های اصیل ریز نقش ایرانی روی بافته های ماشینی، کاهش سر و صدا در حین بافت، الکترونیکی شدن ژاکارد، حذف ماکو و راپیری شدن سیستم پودگذاری و… می‌توان اشاره کرد و بدین صورت سرعت تولید افزایش یافت. روز به روز، تکنولوژی توانست تحول چشمگیری در صنعت فرش ایجاد کند و این تحول و انقلاب همچنان ادامه دارد.

استقبال بی نظیر از فرش های ماشینی، تاسیس شرکت وندویل در سال 1880 سبب شد تا تولید کنندگان این شهرستان، بتوانند از این دستگاه های پیشرفته وندویل HCIx2 و HCIx3 بهره ببرند و بدین صورت اولین رگه های تکنولوژی در صنعت فرش دیده شد. در کارخانه های این شهر، ماشین آلات ساخت کشور آلمان و ماشین آلات ساخت کشور بلژیک و شونهر دیده شد که این دستگاه ها خدمات زیر را انجام می‌دهند.

وندویل در سال 1380 در کشور بلژیک تاسیس شد و توانست دستگاه های HCIx2 و HCIx3 را تولید کند. این تولیدات شرکت وندویل بلژیک، انقلاب و تحولی عظیم در تولیدات نساجی از جمله فرش های ماشینی ایجاد کرد و تولید کنندگان کاشان نیز از این انقلاب و تحول بهره بردند و توانستند با وارد کردن این دستگاه ها، فرش های ماشینی تولید کنند که شباهت بالایی به قالی های دستباف داشت. راندمان تولید بالا، ضایعات کم و تولید فرش های باکیفیت در طرح های ظریف ایرانی از مزیت های ورود این دستگاه ها و بهره بردن از تکنولوژی در صنعت فرش بود.

ماشین آلات شونهر نیز توانست اقدامات موثری در جهت پیشرفت صنعت فرش به وجود آورد و با ساخت دستگاه AIpha 500 XHDC، توانست ریز بافت ترین و نفیس ترین فرش ماشینی 1200 شانه را تولید کند. دستگاه ARD این شرکت برای بافت گلیم و فریز بافی، دستگاه HCPI برای بافت 700 شانه 8 رنگ، HCP2 برای بافت 700 شانه رنگ به کار می رود.

تکنولوژی در صنعت فرش زیبایی آفرید

بله درست است. همانگونه که واردات این دستگاه های پیشرفته و جایگزین کردن آن ها به جای دستگاه های ژاکارد قدیمی سبب بالا رفتن کیفیت فرش های ماشینی شد، به لطف ورود این دستگاه ها و بهره بردن از تکنولوژی، طرح های اصیل سنتی و کلاسیک توانستند در تمامی منازل ایرانیان بدرخشند و بدین صورت جایگاه خود را حفظ کنند. طرح و نقشه ایرانی وقتی ظرافت و زیبایی خود را می‌تواند نشان دهد که به صورت فرش 1200 شانه تراکم 3600 و یا 1500 شانه تراکم 4500 تولید شود.

مسلما یک تخته قالی 350 شانه در نشان دادن ظرافت و زیبایی خساست دارد و آن هم به دلیل شانه و تراکم پایین است که با دستگاه های قدیمی بافته می شود؛ پس ظرافت و زیبایی یک تخته فرش، مدیون استفاده از تکنولوژی، پیشرفت و علم روز دنیاست.

اگر این فرش های ماشینی ایرانی با طرح های ظریف اصیل تولید نمی‌شدند، این طرح ها از یاد و ذهن ها رخت می بستند؛ چون قالی های دستباف که طرح های سنتی و اصیل ایرانی را نشان می‌دهند، به دلیل گران قیمت بودن، کمتر خریداری شده و بدین صورت حضور تکنولوژی در صنعت فرش توانست طرح های ایرانی را حفظ و پایدار کند.

حتی تکنولوژی توانست در طراحی و نقشه کشی نیز حضور داشته باشد. بدین صورت که پس از کشیدن طرح روی کاغذ، طرح اسکن شده و در برنامه فتوشاپ نقطه گذاری می شود؛ پس از زدن سایه، پالت رنگی روی نقشه پیاده شده و در پیاده کردن این پالت رنگی باید تلفیق بین رنگ های سرد و گرم، هماهنگی بین رنگ و طرح، تداخل نداشتن رنگ زمینه با رنگ گل ها و طرح های روی آن رعایت شود. این اصول امروزه توسط طراحان فرش های ماشینی رعایت می‌شود و سبب شده است تا طرح های سنتی و کلاسیک همچنان محبوب باشند.

شرکت فرش ساویز بافت، از تکنولوژی بی‌نصیب نماند

آوازه فرش 1200 شانه گل برجسته کاشان و محصولات هزار و پانصد شانه را همه شنیده اند؛ بافته هایی پر از نقش و نگار و رنگین که مناسب برای انواع دکوراسیون های ایرانی است.

از آنجایی که طرح های کلاسیک و سنتی نزد ایرانیان جایگاه ویژه ای دارد؛ از این رو گروه تولیدی فرش ساویز بافت، این طرح و نگاره های ایرانی را به صورت فرش 1200 شانه، 1200 شانه گل برجسته و 1500 شانه ارائه می‌دهد. خرید فرش ماشینی از ساویز بافت به صورت اینترنتی یا حضوری برای همه میسر است.

گروه تولیدی فرش ساویز بافت، با واردات چهار دستگاه HCIx2 توانسته است تولید فرش های 1200 شانه را در کاشان با سرعت بالا در طرح ها و نگاره های ایرانی انجام دهد. این شرکت از تکنولوژی روز دنیا استفاده کرده است و محصولاتی باکیفیت عالی، بادوام، دارای طرح ها و نگاره های ایرانی ارائه می‌دهد. در تولیدات فرش های ماشینی ساویز بافت، از مواد عالی درجه یک که با شانه و تراکم بافته تناسب دارد، استفاده شده است. این بافته ها شبیه قالی های دستباف هستند که جلوه و زیبایی بی نظیری به دکوراسیون های ایرانی می‌دهند.

منبع: ساویز بافت